Zadania zawodowe specjalisty ds. ochrony środowiska wynikają przede wszystkim z obowiązku stosowania przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska i ustaw pokrewnych, a także aktów wykonawczych do ustaw, przez zakłady produkcyjne, podmioty gospodarcze oraz organy administracji państwowej i samorządowej. Obszary kompetencji czy charakterystyka jego głównych zadań i metody pracy zostały doprecyzowane w praktyce pełnienia obowiązków zawodowych (przepisy prawne nie regulują zakresu działania specjalistów ds. ochrony środowiska). Zakres działalności specjalistów stale wzrasta, znajdują oni zatrudnienie m.in. w:
- administracji państwowej,
- administracji samorządowej,
- przedsiębiorstwach prywatnych,
- zakładach przemysłowych,
- instytucjach monitorujących środowisko i doradczych,
- firmach audytorskich przyznających certyfikaty zarządzania środowiskowego.
Wiedza w tym zawodzie powinna obejmować takie dziedziny jak: bankowość i finanse, ochrona klimatu, ochrona powietrza, ochrona wód, ochrona ziemi, wykorzystywanie surowców, zagospodarowanie odpadów, gospodarkę wodną, ochronę przyrody, edukację ekologiczną czy komunikację społeczną.
Do głównych zadań specjalisty ds. ochrony środowiska należy:
1) prowadzenie dokumentacji wynikającej z przepisów ochrony środowiska przez przedsiębiorstwa lub jednostki administracyjne oraz kontrolowanie przestrzegania tych przepisów,;
2) badanie i ocena stanu środowiska przyrodniczego oraz prognozowanie zmian w środowisku, wynikających z gospodarczej działalności człowieka;
3) realizowanie polityki proekologicznej przedsiębiorstwa oraz podejmowanie lub inicjowanie działań mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego;
4) planowanie i organizowanie pracy własnej zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
5) planowanie, organizowanie i kierowanie pracą zespołu;
6) kompletowanie, aktualizowanie i upowszechnianie aktów prawnych dotyczących zagadnień ochrony środowiska;
7) prowadzenie monitoringu i badań stanu środowiska;
8) określanie i analizowanie parametrów charakteryzujących stan zanieczyszczenia środowiska;
9) prowadzenie dokumentacji wynikającej z przepisów ochrony środowiska w przedsiębiorstwach lub jednostkach administracyjnych;
10) organizowanie i nadzorowanie działalności przedsiębiorstwa związanej z ochroną środowiska (np. ochrona aerosanitarna, gospodarka odpadami, wodno-ściekowa i inne);
11) uczestniczenie w realizowaniu polityki środowiskowej na terenie przedsiębiorstwa lub jednostki administracyjnej;
12) przygotowywanie dokumentacji na potrzeby wydawania decyzji/pozwoleń związanych z ochroną środowiska;
13) sporządzanie raportów, opracowań dotyczących wpływu na środowisko istniejących lub planowanych przedsięwzięć;
14) przekazywanie informacji o stanie środowiska organom państwowym i samorządowym;
15) współpraca z poszczególnymi działami w przedsiębiorstwie w zakresie realizowania zadań i celów ochrony środowiska;
16) kontrolowanie przestrzegania przepisów ochrony środowiska;
17) podnoszenie własnych kwalifikacji zawodowych;
18) badanie i ocena stanu środowiska;
19) wdrażanie i egzekwowanie przestrzegania aktów prawnych i norm ochrony, środowiska w podmiotach gospodarczych i jednostkach administracji terenowej;
20) zarządzanie ochroną środowiska, określanie ram organizacyjno-prawnych potrzebnych do realizacji zadań dotyczących ochrony środowiska;
21) prognozowanie zmian w środowisku, wynikających z gospodarczej działalności człowieka oraz inicjowanie działań proekologicznych.
