Polski system kaucyjny od 1 października 2025 – co muszą wiedzieć sklepy i konsumenci

Od 1 października 2025 roku system kaucyjny w Polsce obejmie trzy rodzaje opakowań po napojach:

• butelki plastikowe (PET) o pojemności do 3 litrów,

• puszki metalowe o pojemności do 1 litra,

• butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.

Wysokość kaucji została ustalona na:

• 0,50 zł dla opakowań plastikowych i puszek,

• 1,00 zł dla szklanych butelek zwrotnych.

Wszystkie opakowania objęte systemem będą oznakowane specjalnym logotypem oraz informacją o wysokości kaucji. Co istotne, ich zwrot nie będzie wymagał okazania paragonu – konieczne będzie jedynie dostarczenie niezgniecionego opakowania z czytelną etykietą i kodem kreskowym.

W sklepach zaczną pojawiać się opakowania oznaczone specjalnym logotypem systemu kaucyjnego. Jednak nie wszystkie produkty będą od razu objęte nowymi zasadami - okres przejściowy zaplanowany jest końca 2025 roku. W tym czasie w sprzedaży mogą się jeszcze znajdować partie produktów nieoznakowanych, wyprodukowanych przed wejściem przepisów w życie.

System kaucyjny w Polsce zakłada prosty mechanizm zwrotu opakowań. Kluczowe zasady to:

• Kaucja będzie doliczana do ceny napoju i widoczna na paragonie.

• Zwrot kaucji możliwy będzie bez paragonu – wystarczy niezgniecione opakowanie z etykietą, kodem kreskowym i oznaczeniem systemu.

• Zwrotów będzie można dokonywać w specjalnych automatach (tzw. butelkomatach) lub bezpośrednio w placówkach handlowych.

Zwrot opakowań będzie obowiązkowy dla sklepów o powierzchni powyżej 200 m². Mniejsze punkty handlowe będą mogły do systemu przystąpić dobrowolnie, jednak pobieranie kaucji będzie dla nich obowiązkowe.

Zgodnie z przepisami, konsument ma prawo za zwrócone opakowania otrzymać zwrot pieniędzy – sklep nie może narzucać formy rozliczenia wyłącznie w postaci kuponu rabatowego czy bonu na zakupy.

Takie rozwiązanie ma zachęcić konsumentów do oddawania opakowań, jednocześnie upraszczając proces i zwiększając efektywność recyklingu.

W nowym systemie kaucyjnym obowiązki sklepów będą zależeć od ich wielkości:

• Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² – będą zobowiązane do przyjmowania opakowań zwrotnych od konsumentów i wypłacania kaucji.

• Mniejsze placówki handlowe – nie będą miały obowiązku prowadzenia punktu zwrotu, jednak będą musiały pobierać kaucję przy sprzedaży napojów w opakowaniach objętych systemem.

Dla wygody konsumentów planowane jest, że przynajmniej jeden punkt odbioru będzie dostępny w każdej gminie. Zwroty będą możliwe w automatach oraz bezpośrednio u sprzedawców, o ile sklep przystąpił do systemu.

Niespełnienie obowiązków przez sklepy może skutkować konsekwencjami administracyjnymi, dlatego konieczne jest wcześniejsze przygotowanie placówek na wdrożenie zmian.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało ogólnopolską kampanię informacyjno-edukacyjną, która ma ruszyć w połowie września 2025 roku – zaledwie dwa tygodnie przed wejściem systemu kaucyjnego w życie. Jej celem będzie zwiększenie świadomości społecznej, promowanie postaw proekologicznych oraz edukacja w zakresie zasad zwrotu opakowań.

Kampania obejmie:

• spoty telewizyjne i radiowe,

• działania w internecie i mediach społecznościowych,

• materiały edukacyjne dla szkół, sołectw, OSP i Kół Gospodyń Wiejskich.

Samorządy alarmują jednak, że zaplanowany termin rozpoczęcia kampanii jest zdecydowanie zbyt późny. Wskazują, że społeczeństwo nie zdąży przygotować się na nowe zasady, co może prowadzić do chaosu informacyjnego i nieprawidłowego sortowania odpadów.

Dodatkowo, jednostki samorządu terytorialnego zwracają uwagę na potencjalny wzrost kosztów systemu gospodarki odpadami. Usunięcie wartościowych frakcji z systemu komunalnego może wpłynąć negatywnie na budżety gmin i doprowadzić do wzrostu opłat dla mieszkańców.

System kaucyjny w Polsce to ważna zmiana w gospodarowaniu odpadami, która ma szansę znacząco zwiększyć poziom recyklingu opakowań po napojach. Choć jego założenia są proekologiczne i inspirowane europejskimi rozwiązaniami, tempo wdrażania i brak wcześniejszej kampanii informacyjnej budzą zastrzeżenia samorządów. System został już raz opóźniony - pierwotnie jego wejście było datowane na 1 stycznie 2025. Kluczowe będzie dobre przygotowanie zarówno sklepów, jak i konsumentów, aby system mógł skutecznie funkcjonować od 1 października 2025 roku.