Co nowego w prawie energetycznym

Zgodnie § 2 ust. 2 i 3 projektu dopuszcza się ponadto możliwość prowadzenia postępowania w sprawach objętych rozporządzeniem nie tylko w formie pisemnej, ale także za pomocą środków komunikacji elektronicznej, opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Ponadto, w przypadku braków formalnych w złożonym wniosku „przedsiębiorstwo energetyczne w terminie 7 dni od daty wpływu wniosku wzywa składającego wniosek do jego uzupełnienia lub poprawienia w wyznaczonym terminie, nie krótszym jednak niż 30 dni od doręczenia wezwania” – wynika z § 5 ust. 1.

Została również uregulowana kwestia ekspertyzy wpływu urządzeń na system elektroenergetyczny. Ekspertyza nie będzie sporządzana, jeżeli magazyn energii elektrycznej będzie stanowił część jednostki wytwórczej o łącznej mocy zainstalowanej magazynu energii elektrycznej i jednostki wytwórczej nie większej niż 2 MW lub w przypadku, kiedy magazyn energii elektrycznej będzie stanowił część instalacji odbiorcy końcowego o łącznej mocy zainstalowanej magazynu energii elektrycznej i mocy przyłączeniowej instalacji odbiorcy końcowego nie większej niż 5 MW.

Nowelizacja wprowadza także podstawę prawną dla rekuperacji energii elektrycznej zwróconej do sieci trakcyjnej w następstwie hamowania pojazdów. Zgodnie z dodanym art. 5h w ustawie Prawo energetyczne powyższy mechanizm obejmie pojazdy kolejowe, tramwaje i trolejbusy, a samo rozliczanie dostarczanej energii elektrycznej, w przypadku jej zwrotu do sieci dystrybucyjnej albo sieci trakcyjnej przyłączonej do sieci dystrybucyjnej w następstwie hamowania pojazdu, będzie następowało na podstawie różnicy ilości energii elektrycznej pobranej i zwróconej przez danego odbiorcę, ustalanej na bazie rzeczywistego wskazania urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych.

Rozliczanie strat energii elektrycznej powstałych w sieci trakcyjnej przyłączonej do sieci dystrybucyjnej oraz w sieci dystrybucyjnej podczas dostarczania lub zwrotu tej energii będzie następowało na podstawie umowy.

Nowelizacja prawa energetycznego wprowadza istotne zmiany dla obecnych i nowych koncesjonariuszy. Jedyną z ważniejszych modyfikacji dla podmiotów zamierzających uzyskać koncesję jest wprowadzenie szerszej definicji „zabezpieczenia majątkowego” oraz szczegółowych zasad jej ustanawiania. Według dotychczasowych przepisów w postępowaniu o udzielenie koncesji Prezes URE mógł uzależnić wydanie decyzji od złożenia przez wnioskodawcę zabezpieczenia majątkowego, jednak w praktyce było to rzadko stosowane. Zazwyczaj URE badało zdolności finansowe przedsiębiorcy, by zweryfikować, czy będzie on w stanie prowadzić działalność regulowaną.

Zmiany mogą mieć na celu większe sformalizowanie postępowania koncesyjnego i ograniczenia liczby pozytywnych decyzji wydawanych przez Prezesa URE, a co za tym idzie − wzmocnienie polityki zaostrzania zasad udzielania pozwoleń na obrót energią. W treści uzasadnienia do nowelizacji czytamy bowiem: „instytucja zabezpieczenia jest szczególnie istotna w przypadku koncesji na obrót paliwami i energią w sytuacji, gdy podmiot ubiegający się o udzielenie koncesji nie dysponuje żadną infrastrukturą. Zasadne jest określenie zasad stosowania instytucji zabezpieczenia majątkowego z uwagi na bardzo ogólne brzmienie obowiązującego przepisu art. 38. Mając jednocześnie na uwadze, że doprecyzowanie czy też w zasadzie określenie ww. zasad będzie miało istotny wpływ na prawa i obowiązki przedsiębiorców, realizacja tego postulatu powinna zostać zrealizowana przepisami ustawy”.

Mimo że nowe regulacje nie obejmą dotychczasowych koncesjonariuszy, to przedsiębiorcy, którzy planują w najbliższym czasie występować o uzyskanie koncesji na obrót źródłami energii, z uwagą powinni przyjrzeć się tym nowym zasadom.

Wprowadzenie do Prawa energetycznego regulacji doprecyzowujących zasady inwestycji w magazyny energii było zapowiadane przez rząd już kilka lat temu. Nowelizacja Prawa energetycznego pozwala na stworzenie warunków dla rozwoju zastosowań magazynów energii elektrycznej, w tym usunięcie barier, które obecnie uniemożliwiają inwestorom uzyskanie korzyści ekonomicznych ze stosowania magazynowania energii elektrycznej.

Wykorzystanie magazynowania energii elektrycznej stworzy możliwości szybkiej reakcji na zmieniające się zapotrzebowania na moc w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE), poprawi warunki napięciowe funkcjonowania sieci, pozytywnie wpłynie na zakres prowadzonych inwestycji w sieć dzięki możliwości wykorzystania magazynowania energii elektrycznej zamiast inwestycji sieciowych tam, gdzie to będzie opłacalne, a także pozwoli na poprawę wykorzystania energii ze źródeł OZE.

Nowelizacja powoduje zniesienie podwójnego naliczania opłat sieciowych dla energii wprowadzonej oraz pobieranej z magazynu, a także określa ulgi w obowiązkach związanych z koncesjonowaniem oraz całkowite wyłączenie z obowiązku posiadania taryfy magazynowania energii elektrycznej.

Operatorzy magazynów nie będą musieli uzyskać koncesji w przypadku inwestycji w magazyny o mocy do 10 MW, przy czym magazyny o mocy od 50 kW do 10 MW będą wymagać wpisu do rejestru prowadzonego przez operatora sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej.

W przypadku posiadania mniejszego, „prosumenckiego” magazynu o mocy do 50 kW pojawia się obowiązek zgłoszenia tego faktu operatorowi systemu dystrybucyjnego.

Dodatkowo okres wydania warunków przyłączenia w przypadku magazynów podłączanych do sieci o napięciu znamionowym do 1 kV został skrócony do 30 dni, a w odniesieniu do sieci o wyższym napięciu jej operator ma na to do 150 dni.

Nowa ustawa wprowadza podstawy do wdrożenia systemu inteligentnego opomiarowania. Zakłada on instalację inteligentnych liczników pomiarowych u odbiorców końcowych, dzięki czemu będą rozliczani za energię elektryczną według rzeczywistego zużycia. Do tej pory rozliczanie odbywało się na podstawie prognoz. 

Licznik zdalnego odczytu ma kilka właściwości, które odróżniają go od standardowych liczników, a zatem umożliwia:

• zdalną, dwukierunkową komunikację między licznikiem a systemem pomiarowym;
• pomiar energii wprowadzonej do sieci (funkcjonalność szczególnie istotna dla prosumentów);
•  ocenę parametrów jakości energii elektrycznej.

Inteligentne opomiarowanie pozwoli wdrożyć taryfy dynamiczne. Ułatwi to monitorowanie jakości energii elektrycznej w sieci elektroenergetycznej, dzięki czemu odbiorcy będą mogli uzyskać bonifikaty za przerwy w dostawie energii, czy jej niewłaściwą jakość. 

Nowy system może skutkować korzyściami dla odbiorców końcowych. Wśród nich są: rozliczanie za energię elektryczną według rzeczywistego zużycia, a nie według prognoz, uzyskanie przez nich dostępu do swoich danych pomiarowych czy odczyt zużycia energii elektrycznej bez fizycznej obecności inkasenta.

Inteligentne liczniki w gospodarstwach domowych będą ściśle podporządkowane celom, którym mają służyć. Z kolei odbiorca zyska pełniejszą kontrolę nad swoim zużyciem energii, a tym samym nad wysokością rachunków za prąd. 

Regulacje przewidziane w nowelizacji ustawy zakładają także stworzenie ram prawnych do funkcjonowania infrastruktury sieci domowej – odbiorca końcowy będzie mógł zwrócić się do operatora sieci o umożliwienie komunikacji licznika inteligentnego z urządzeniami tego odbiorcy, jeśli tylko spełniają one wymagania określone w rozporządzeniu wykonawczym. Operator będzie miał dwa miesiące na ich nieodpłatne skomunikowanie.

Zamkniętym systemom dystrybucyjnym jest poświęcony art. 28 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającej dyrektywę 2003/54/WE.

Stosownie do ww. dyrektywy zamknięte systemy dystrybucyjne stanowią odrębny typ uczestników rynku energii elektrycznej, w stosunku do których państwa członkowskie mogą zastosować selektywnie wybrane wyłączenia spod systemu obowiązujących regulacji.

W przypadku gdy zamknięty system dystrybucji (ZSD) wykorzystuje się w celu zapewnienia optymalnej wydajności zintegrowanych dostaw energii elektrycznej wymagających szczególnych standardów funkcjonowania lub zamknięty system dystrybucji jest głównie utrzymywany do użytku jego właściciela, powinno być możliwe zwolnienie operatora systemu dystrybucji z obowiązków, które stanowiłyby nadmierne obciążenie administracyjne ze względu na szczególny charakter stosunku między operatorem systemu dystrybucji a użytkownikami systemu.

Zakłady przemysłowe, obiekty handlowe lub miejsca świadczenia wspólnych usług, takie jak budynki stacji kolejowych, lotniska, szpitale, duże obiekty kampingowe ze zintegrowaną infrastrukturą lub zakłady przemysłu chemicznego mogą obejmować zamknięte systemy dystrybucji ze względu na specjalistyczny charakter ich działalności.

Zgodnie ustawą za zamknięty system dystrybucyjny Prezes URE może uznać w szczególności zakłady przemysłowe, centra handlowe i centra usług wspólnych, jeżeli spełniają przesłanki wskazane w ww. artykule. Przepis wyklucza natomiast możliwość przyznania statusu systemu zamkniętego spółdzielniom mieszkaniowym i deweloperom. Jednocześnie nie jest wykluczone przyznanie go podmiotom posiadającym osiedla przyzakładowe, w których zamieszkują pracownicy i emerytowani pracownicy danego podmiotu.

Należy podkreślić, że uzyskanie statusu ZSD może nastąpić tylko na wniosek operatora systemu dystrybucyjnego. Taki wniosek należy złożyć do Prezesa URE, który stwierdza w drodze decyzji administracyjnej, że dany system dystrybucyjny jest zamkniętym systemem dystrybucyjnym, w przypadku gdy spełnione są łącznie przesłanki wskazane w projektowanych przepisach. Tak skonstruowany przepis zawęża krąg podmiotów mogących ubiegać się o wydanie decyzji w sprawie uznania systemu dystrybucyjnego za ZSD jedynie do podmiotu, który wcześniej uzyskał status operatora systemu dystrybucyjnego i ma koncesje na dystrybucję energii elektrycznej lub paliw gazowych.

Oznacza to, że podmiot, który chce uzyskać status operatora ZSD, przed złożeniem wniosku o wydanie przedmiotowej decyzji jest zobowiązany:

• uzyskać koncesję na dystrybucję energii elektrycznej,
• złożyć wniosek o przyznanie statusu operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) oraz
• przedłożyć Prezesowi URE pierwszą taryfę do zatwierdzenia. Dopiero po uzyskaniu statusu OSD i zatwierdzeniu pierwszej taryfy zainteresowany podmiot będzie mógł złożyć wniosek w trybie nowych przepisów.

Należy również podkreślić, że operator ZSD, który zarządza kilkoma niezależnymi od siebie zamkniętymi systemami dystrybucyjnymi, musi spełnić te wymagania w stosunku do każdego z zamkniętych systemów dystrybucyjnych, co wiąże się m.in. z obowiązkiem rozszerzenia koncesji na obszary, na których zlokalizowane będą kolejne zamknięte systemy dystrybucyjne.

W przypadku gdy system dystrybucyjny przestał spełniać co najmniej jeden z warunków określonych w przepisach lub mimo wezwania nie dokonał zmiany w sposób spełniający warunki, o których mowa w tych przepisach, Prezes URE uchyli decyzję w sprawie uznania systemu za ZSD.

Mimo przyznania pewnych zwolnień przedsiębiorstwo, które uzyskało status operatora ZSD, ma obowiązek prowadzić politykę księgowo-finansową zgodnie z art. 44 ustawy Prawo energetyczne, tj. ma obowiązek stosowania transparentnych metod rozliczeniowych oraz zapewnienia równoprawnego traktowania odbiorców.

Szczególnie istotnym obowiązkiem wyłączonym w stosunku do operatorów ZSD jest przedkładanie taryf do zatwierdzenia Prezesowi URE. W odróżnieniu od pozostałych zwolnień, które mają charakter pełny, zwolnienie z obowiązku przedkładania taryf ma ograniczony charakter. Operator ZSD będzie zwolniony z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, pod warunkiem że należność za energię elektryczną lub paliwa gazowe dostarczone każdemu z odbiorców końcowych, którzy są użytkownikami zamkniętego systemu dystrybucyjnego, obliczona na podstawie skalkulowanych przez tego operatora stawek opłat dla usług dystrybucji, nie będzie wyższa niż płatność obliczona według stawek opłat wynikających z zatwierdzonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki taryfy przedsiębiorstwa energetycznego, do którego sieci jest przyłączony. Albo w przypadku braku takiego przyłączenia, na którego obszarze działania zamknięty system dystrybucyjny został położony, oraz zasady rozliczeń i warunki stosowania tej taryfy są takie same jak w taryfie tego przedsiębiorstwa energetycznego.

Operator ZSD, w sytuacji gdy jednocześnie prowadzi działalność polegającą na obrocie energią elektryczną, w rozliczeniach z odbiorcami w gospodarstwach domowych będzie stosował ceny energii elektrycznej nie wyższe niż zawarte w taryfie, ale nie wyższe niż ceny zawarte w taryfie sprzedawcy z urzędu działającego na obszarze, na którym prowadzi działalność ten operator, zatwierdzanej przez Prezesa URE, jeżeli sprzedawca z urzędu nie został zwolniony z obowiązku przedłożenia taryfy do zatwierdzenia.

W sytuacji, gdy w wyniku przeprowadzonej kontroli Prezes URE stwierdzi, że stosowane ceny lub stawki opłat oraz warunki ich stosowania nie spełniają warunków określonych w prawie, wezwie operatora ZSD do ich skalkulowania lub zmiany w sposób spełniający powyższe warunki.

W myśl nowelizacji ustawy Prawo energetyczne Polskie Sieci Elektroenergetyczne zostały wyznaczone do pełnienia funkcji Operatora Informacji Rynku Energii (OIRE).

Celem działalności OIRE będzie utworzenie i nadzorowanie Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE). W CSIRE będą gromadzone oraz przetwarzane dane niezbędne, między innymi, do zmiany sprzedawcy energii elektrycznej czy też dokonywania rozliczeń za jej sprzedaż oraz dostarczanie. Dzięki ujednoliceniu standardów informacji przetwarzanych w CSIRE zostaną znacznie usprawnione i przyspieszone procesy zachodzące na detalicznym rynku energii elektrycznej w Polsce.

Kluczowe zadania OIRE:

• zarządzanie i administrowanie CSIRE,
• wspieranie procesów rynku energii,
• przetwarzanie (w tym pozyskiwanie oraz udostępnianie) informacji rynku energii – m.in. danych pomiarowych energii elektrycznej,
• opracowanie oraz aktualizacja standardów wymiany informacji CSIRE,
• udostępnianie zgromadzonych informacji uprawnionym użytkownikom systemu CSIRE.

Odbiorcom końcowym, w tym prosumentom, zagwarantuje to następujące korzyści:

• bezpłatny dostęp do danych dotyczących własnych punktów poboru energii, w tym do danych pomiarowych,
• ułatwienie oraz skrócenie czasu realizacji procesów rynku energii, m.in. zmiany sprzedawcy,
• możliwość weryfikacji indywidualnego poboru oraz oddania energii elektrycznej do sieci,
• możliwość podejmowania decyzji dotyczących wykorzystania energii elektrycznej i obniżenia kosztu jej użytkowania na podstawie rzetelnych danych,
• możliwość udostępnienia własnych informacji rynku energii, w tym danych pomiarowych, wybranym przez siebie podmiotom, np. w celu otrzymania lepszych ofert lub usług,
• zapewnienie bezpieczeństwa informacji i ochrony danych osobowych zgodnie z wymaganiami obowiązującymi w Unii Europejskiej. 

Uczestnikom rynku energii elektrycznej OIRE zapewni:

• obniżenie kosztów funkcjonowania rynku energii elektrycznej oraz obniżenie bariery wejścia na rynek dzięki ograniczeniu liczby interfejsów i utworzeniu jednego punktu dostępu do informacji rynku energii,
• skuteczną i bezpieczną wymianę informacji na detalicznym rynku energii, umożliwiającą realizację ustawowych praw i obowiązków,
• ujednolicenie zasad realizacji procesów detalicznego rynku energii elektrycznej, przy zachowaniu podziału odpowiedzialności,
• efektywność przetwarzania danych oraz trwałość rozwiązania CSIRE,
• umożliwienie rozwoju nowych usług poprzez ułatwienie dostępu do informacji rynku energii, w tym profili pomiarowych zużycia i produkcji energii elektrycznej,
• transparentność procesów detalicznego rynku energii wspieranych przez CSIRE,
• możliwość uzyskania informacji rynku energii dotyczących potencjalnych klientów (wyłącznie po udzieleniu zgody przez klienta) np. w celu przygotowania spersonalizowanych ofert.

Krajowy System Elektroenergetyczny i Operatorzy Systemów Elektroenergetycznych zyskają:

• poprawę efektywności wykorzystania zasobów KSE m.in. poprzez lepsze dopasowanie zużycia energii do jej produkcji, w szczególności z OZE,
• integrację procesów rynku detalicznego i rynków systemowych z wykorzystaniem danych pomiarowych dostępnych w CSIRE,
• poprawę jakości danych pomiarowych dzięki zastosowaniu jednolitych standardów i benchmarków jakościowych,
• możliwości wykorzystania jednolitego standardu zagregowanych danych pomiarowych do realizacji obowiązków ustawowych.

CSIRE umożliwi również dostęp do wybranych danych zagregowanych na potrzeby rozwoju nowych usług, prowadzenia prac analityczno-badawczych oraz opracowań dziennikarskich.

Nowa ustawa wyznacza zasady naboru na Prezesa URE, który będzie przeprowadzać zespół powołany przez ministra właściwego do spraw energii. Ponadto prezes URE ma wykonywać swoje zadania przy pomocy dwóch wiceprezesów URE. Ustawa zawiera również regulacje wzmacniające kompetencje nadzorcze Prezesa URE nad rynkiem paliw ciekłych w celu zapobiegania sygnalizowania przez ten organ nieprawidłowości.

Prezes URE ma być organem właściwym do uznawania kwalifikacji osób wykonujących prace przy urządzeniach, instalacjach i sieciach energetycznych nabytych w państwach członkowskich UE, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwach członkowskich EFTA. Wszystkie świadectwa kwalifikacyjne oraz wpisy do rejestru świadectw kwalifikacyjnych będą tracić ważność po upływie 5 lat od ich wydania lub dokonania wpisu w rejestrze świadectw kwalifikacyjnych.

Zgodnie z nowelizacją prezes URE ma otrzymać uprawnienia do ingerowania − w określonych przypadkach − z urzędu lub na wniosek strony w treść umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii elektrycznej zawartej pomiędzy sprzedawcą a operatorem systemu dystrybucyjnego lub operatorem systemu przesyłowego,.

Ma on także otrzymać uprawnienia do samodzielnego ustalenia cen i stawek opłat dla przedsiębiorstwa energetycznego w przypadku wydania przez niego odmowy zatwierdzenia temu przedsiębiorstwu taryfy, gdy ta decyzja jest uzasadniona koniecznością obniżenia cen i stawek opłat. Nowelizacja zakłada także wprowadzenie prawa odbiorcy do zawierania umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej co najmniej z jednym sprzedawcą i każdym sprzedawcą, który ma ponad 200 tys. odbiorców, oraz prawa do otrzymywania informacji na temat korzyści i rodzajów ryzyka związanych z takimi umowami.

Prezes URE ma uprawnienia do cofnięcia koncesji w przypadku wydania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wobec przedsiębiorstwa energetycznego decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Ustawa wprowadza środki mające na celu przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom niektórych sprzedawców. Umowa sprzedaży paliw gazowych lub energii elektrycznej lub umowa kompleksowa dotycząca dostarczania tych paliw bądź energii nie może być zawarta z odbiorcą końcowym w gospodarstwie domowym poza lokalem przedsiębiorstwa. Wtedy taka umowa jest nieważna.