Start systemu kaucyjnego – eksperci przewidują trudności

Start systemu kaucyjnego oraz rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) mają wspólny cel – poprawę efektywności selektywnej zbiórki odpadów i zwiększenie poziomu recyklingu. Mimo to oba mechanizmy procedowane są niezależnie, co budzi obawy branży środowiskowej.

Eksperci podkreślają, że projekt systemu kaucyjnego nie uwzględnia integracji z ROP, choć kaucja powinna być jednym z jego narzędzi. – System kaucyjny został opracowany niezależnie od przepisów dotyczących ROP, choć powinny się one wzajemnie uzupełniać – zaznaczył Paweł Sosnowski z Grupy Interzero. Taka niespójność legislacyjna może doprowadzić do rozbieżności w realizacji celów środowiskowych, a także ograniczyć skuteczność reformy.

Dodatkowo, prace nad ustawą o ROP zostały czasowo wstrzymane. Istnieje realna obawa, że nie zostanie ona przyjęta przed styczniem 2026 roku. Tymczasem samodzielne wdrażanie systemu kaucyjnego bez uzupełnienia o mechanizmy ROP może zredukować efekty planowanej zmiany.

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, start systemu kaucyjnego ma nastąpić 1 października 2025 roku. Termin ten jest zapisany w nowelizacji ustawy, co formalnie obliguje przedsiębiorców do przygotowania się do jego wdrożenia. Przedstawiciele administracji państwowej podkreślają, że działania informacyjne już się rozpoczęły.

Mimo to wielu ekspertów – w tym przedstawiciele Grupy Interzero – wyrażają sceptycyzm co do pełnego uruchomienia systemu w planowanym terminie. – System ruszy, ale w bardzo ograniczonym zakresie. Z informacji, które posiadam, wynika, że jedynie niewielka część przedsiębiorców będzie gotowa na start – ocenił Paweł Sosnowski.

Wprowadzenie startu systemu kaucyjnego wiąże się nie tylko z wyzwaniami dla producentów i handlu, lecz także dla samorządów, które będą musiały zaktualizować lokalne strategie gospodarki odpadami. Nowe przepisy wpłyną na dotychczasowy model zbiórki selektywnej oraz systemy organizacyjne funkcjonujące w gminach.

Debata „System kaucyjny i ROP oraz ich wpływ na samorządy i innowacje środowiskowe” pokazała, że wiele jednostek samorządu terytorialnego nie jest jeszcze gotowych na te zmiany. Brakuje szczegółowych wytycznych oraz mechanizmów wsparcia w zakresie wdrażania nowego modelu zbiórki.

Jednym z kluczowych elementów powodzenia reformy, jaką jest start systemu kaucyjnego, jest odpowiednia edukacja społeczeństwa. Bez niej nawet najlepiej zaprojektowane rozwiązania legislacyjne nie osiągną oczekiwanych rezultatów.

Eksperci podkreślają, że Polacy wciąż nie mają pełnej wiedzy na temat zasad działania systemu, w tym np. które opakowania będzie można zwracać, a które nie. – Polacy nie wiedzą jeszcze, jakiego rodzaju opakowań nie będzie można zgniatać. Potrzebne są kampanie informacyjne, które szczegółowo wyjaśnią, jak działa system kaucyjny – podkreślił Paweł Sosnowski.

Edukacja powinna obejmować:

• informacje o rodzaju opakowań objętych systemem kaucyjnym,

• miejsca i sposób ich zwrotu,

• zasady naliczania i odzyskiwania kaucji,

• wpływ systemu na środowisko i gospodarkę odpadami.

Działania informacyjne powinny być prowadzone zarówno na poziomie ogólnokrajowym, jak i lokalnym – z udziałem samorządów, organizacji pozarządowych i podmiotów komunalnych. Tylko w ten sposób można zapewnić powszechne zrozumienie i akceptację nowych obowiązków.

Wdrożenie startu systemu kaucyjnego oraz ROP to działania o ogromnym znaczeniu środowiskowym i organizacyjnym. Aby reforma zakończyła się sukcesem, niezbędne jest wypracowanie kompromisu między różnymi grupami interesariuszy: producentami, samorządami, recyklerami i administracją publiczną.

Podczas debaty eksperci zwrócili uwagę na konieczność skoordynowania działań i prowadzenia dialogu między wszystkimi stronami. – Należy znaleźć model, który pogodzi wszystkie strony. Potrzebujemy rozwiązań uzgodnionych, a nie wdrażanych w oderwaniu od siebie – podsumował Paweł Sosnowski z Interzero.