Odpady po środkach ochrony roślin – kto ponosi odpowiedzialność
W związku z tym, że w ubiegłym roku odnotowano tragiczne przypadki śmiertelnych zatruć, prawdopodobnie w wyniku niewłaściwego zastosowania środków ochrony roślin do fumigacji w celu zwalczania gryzoni, Państwowy Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) przypomniał o ważnych zagadnieniach związanych z tym tematem.
Zagadnienia wskazane przez PIORiN, które są istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa ludzi i ochrony środowiska, to:
-
traktowanie fumigantów jako odpadów komunalnych i odpowiedzialność za toksyczne odpady;
-
posiadanie odpowiednich kwalifikacji do stosowania tych preparatów;
-
potrzeba wykluczania nielegalnej sprzedaży;
-
zwrot lub oddanie do utylizacji preparatów do fumigacji;
-
nielegalne środki ochrony roślin (podróbki);
-
nadzór nad wprowadzaniem do obrotu środków ochrony roślin, kontrole i kary.
Kwestie odpadów
PIORiN poinformowała że środki ochrony roślin do fumigacji, które zostały nabyte bez stosownych uprawnień do zakupu lub stosowania, nie mogą być stosowane i nie powinny być składowane w nieprzystosowanych do tego miejscach. Środki te powinny być oddane do utylizacji podmiotom upoważnionym do odbioru odpadów niebezpiecznych. Odebrano to jako apel do samorządów o odbiór zakupionych niezgodnie z prawem preparatów (m.in. trutek na gryzonie). Prawnicy uważają jednak, że to sami sprzedawcy, a nie gminy, powinni odpowiadać za zbiórkę tych substancji.
Odpowiedzialność przedsiębiorców:
-
za zbiórkę preparatów (traktowanych jako toksyczne odpady) powinien odpowiadać przedsiębiorca, który je wprowadza na rynek; opakowania po fumigantach zgodnie z art. 43 ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (dalej: uoop) należy zwrócić do przedsiębiorcy prowadzącego jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, który sprzedaje środki niebezpieczne będące środkami ochrony roślin;
-
uoop przewiduje, że to na podmiocie, który wprowadza na rynek dany produkt (środek) niebezpieczny w opakowaniu, spoczywa odpowiedzialność za zorganizowanie systemu zbierania ich opakowań od konsumenta;
-
zobowiązane do odbioru chemicznych specyfików zawierających fumiganty powinny być podmioty, które doprowadziły do ich nielegalnej sprzedaży i wprowadziły niebezpieczne preparaty na rynek; samorządy nie powinny ponosić kosztów utylizacji tych substancji.
Odpowiedzialność samorządów:
-
samorządy uznano odpowiedzialnymi oraz obciążono kosztami za odbiór i utylizację fumigantów – takie podejście wspierane jest przez wojewodów i zalecenia głównego inspektora ochrony środowiska (GIOŚ). Zakłada ono, że gmina jest zobowiązana do odbioru fumigantów od mieszkańców;
-
preparaty (np. do likwidowania gryzoni) stanowią odpady komunalne i dlatego powinny być zbierane przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK);
-
fumiganty nie wpisują się w definicję odpadu komunalnego i samo to, że zostały nielegalnie nabyte przez osoby fizyczne, nie powoduje zmiany ich statusu prawnego;
-
brak podstaw prawnych do nakazywania PSZOK-om odbierania preparatów.
Praktyka działań
W praktyce niektóre PSZOK-i odmawiają przyjmowania fumigantów, zasłaniając się brakiem właściwie przeszkolonego personelu i odpowiednich warunków do przechowywania powodujących zatrucia substancji. Niektóre samorządy i prowadzone przez nie PSZOK-i przyjmują opakowania i pozostałości po preparatach. Zalecenia wojewodów i inspekcji weterynaryjnych wskazują na możliwość przyjmowania tego rodzaju odpadów przez gminne PSZOK-i.
PIORiN deklaruje pomoc w ustaleniu podmiotów uprawnionych do zbiórki odpadów niebezpiecznych. Informacje w tym zakresie można uzyskać w placówkach wojewódzkich inspektoratów ochrony roślin i nasiennictwa.
Środki ochrony roślin do fumigacji, które zostały nabyte bez stosownych uprawnień do zakupu lub stosowania, nie mogą być stosowane i nie powinny być składowane w nieprzystosowanych do tego miejscach. Środki te powinny być oddane do utylizacji podmiotom upoważnionym do odbioru odpadów niebezpiecznych. Środków ochrony roślin zawierających fosforek glinu nie należy wyrzucać do odpadów zmieszanych, ponieważ może to doprowadzić do zatrucia przypadkowych osób.
PIORiN podczas prowadzonych działań kontrolnych w zakresie wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin zwraca uwagę, czy dystrybutorzy środków ochrony roślin dokonują weryfikacji wymogu, o którym mowa w art. 28 ustawy z 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin. Dotyczy on sprzedaży środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych wyłącznie osobom mającym stosowne kwalifikacje.
Odpowiednie kwalifikacje
Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) we współpracy z PIORiN ujawnia przypadki nieprawidłowości polegających na nielegalnym przywozie, niedopełnieniu obowiązków dokumentacyjnych czy braku zgłoszenia środków do WIORIN.
Sprzedaż środków ochrony roślin zawierających fosforek glinu lub magnezu osobom bez stosownych uprawnień stanowi poważne zagrożenie dla środowiska i zdrowia.
Uprawnienie do zakupu środków ochrony roślin przeznaczonych dla profesjonalistów nabywa się po ukończeniu szkolenia z zakresu środków ochrony roślin, którego dowodem jest otrzymane zaświadczenie w zakresie:
-
stosowania środków ochrony roślin lub
-
doradztwa dotyczącego środków ochrony roślin, lub
-
integrowanej produkcji roślin.
Środki ochrony roślin mogą być również zbywane osobom, które nie wcześniej niż przed upływem 5 lat przed nabyciem tych środków ukończyły szkolenie wymagane od użytkowników profesjonalnych w innym państwie członkowskim UE lub w państwie będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
W żadnym wypadku nie można sprzedawać tego typu preparatów osobom nieuprawnionym (np. działkowcom, amatorom), które nie są świadome zagrożeń, jakie mogą stwarzać tego rodzaju produkty.
Czytaj także >> Kod odpadu 15 01 11* – klasyfikacja i praktyczne zastosowanie
Nielegalna sprzedaż
Nielegalna sprzedaż narusza przepisy ustawy z 8 marca 2023 r. o środkach ochrony roślin. Dystrybutorzy i użytkownicy środków ochrony roślin powinni przy ich sprzedaży i zakupie dla użytkowników profesjonalnych, w szczególności fumigantów zawierających fosforek glinu, przestrzegać przepisów prawa, w tym obowiązków posiadania ukończenia szkolenia z zakresu środków ochrony roślin oraz stosowania środków ściśle z etykietą.
W całym kraju prowadzone są zintensyfikowane kontrole w odniesieniu do dystrybutorów i nabywców środków ochrony roślin.
W przypadku braku respektowania wymogów PIORiN podejmuje przewidziane prawem działania w kierunku określenia w drodze decyzji administracyjnej zakazu prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności w zakresie wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin. Jednocześnie inspekcja składa zawiadomienia do organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Osoba sprzedająca środki ochrony roślin przeznaczone dla profesjonalnych użytkowników zobligowana jest do zweryfikowania, czy nabywca dokonujący zakupu tych środków spełnia wymagania określone w art. 28 ustawy o środkach ochrony roślin uprawniające do ich nabycia (tj. czy ukończyła stosowne szkolenie).
Ustawa z 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r. poz. 630).
