Szykują się zmiany w ustawie Prawo ochrony środowiska

Organy wykonawcze województw są zobligowane do przygotowania i aktualizowania programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych dla stref stanowiących:

• aglomeracje o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy,
• miasta o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy,
•    pozostały obszar województwa (niewchodzący w skład ww. miast oraz aglomeracji).

Zgodnie z projektem strefy będą stanowić aglomeracje o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy oraz obszary niewchodzące w skład aglomeracji.

Informacje o stanie jakości powietrza, w tym lokalizacji wszystkich stref, w których dokonuje się

oceny jakości powietrza i jego stanu, są udostępniane na stronie internetowej Głównego Inspektoratu

Ochrony Środowiska. Znajdą się tu również informacje o obowiązujących programach ochrony

powietrza i ich aktualizacji oraz planach działań krótkoterminowych.

Zarząd województwa będzie zobowiązany do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw klimatu informacji o uchwaleniu przez sejmik województwa programu ochrony powietrza lub planu działań krótkoterminowych nie później niż w terminie 7 dni kalendarzowych (obecnie 14 dni) od dnia ogłoszenia tego programu lub planu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Projekt ustawy zakłada równieżutworzenie Funduszu Ochrony Powietrza, którym ma zarządzać Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Liczba stref w Polsce podlegających ocenie jakości powietrza za rok 2020 wynosiła 45, wśród których było 12 aglomeracji, 17 miast o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy (niebędących aglomeracją) oraz 16 stref pozostałych obszarów województw.

W ramach państwowego monitoringu środowiska bada się w ocenie dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ludzi dwanaście substancji, tj.: dwutlenek siarki SO2, dwutlenek azotu NO2, tlenek węgla CO, benzen C6H6, ozon O3, pył PM10, pył PM2,5, Pb w PM10, As w PM10, Cd w PM10, Ni w PM10, B(a)P w PM10.

Pomiarów dokonuje się w strefach z wyłączeniem terenów zamkniętych lub instalacji przemysłowych, miejsc niezamieszkałych, do których obowiązuje zakaz wstępu, jezdni dróg i pasów dzielących drogi, z wyjątkiem sytuacji, w której piesi mają dostęp do pasa dzielącego drogę.

Na podstawie wyników pomiarów w programach bądź ich aktualizacjach wskazuje się głównie obowiązki i ograniczenia wraz z harmonogramem realizacji działań, szacunkowymi kosztami i wskaźnikami monitorowania, na podstawie informacji dotyczących przekroczeń poziomów dopuszczalnych lub docelowych oraz pułapu stężenia ekspozycji, a także przewidywany poziom substancji w powietrzu w prognozowanym roku zakończenia programu.

Na podstawie państwowego monitoringu strefy zalicza się do klas:

A − nieprzekraczający poziomu dopuszczalnego,

C − powyżej poziomu dopuszczalnego. Dla strefy C określa się obszar przekroczeń poziomów dopuszczalnych, opracowuje się lub dokonuje aktualizacji programu ochrony powietrza celem osiągnięcia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu.

Klasy A i C określane w wyniku rocznej oceny jakości powietrza, klasyfikacja podstawowa;

A1, C1 − klasy stref dla pyłu PM2,5 określane na bazie poziomu dopuszczalnego (fazy II),

D1, D2 − dodatkowe klasy stref dla ozonu, określane w ramach poziomu celu długoterminowego.

Czym jest benzo(a)piren

Za wartość bezpieczną dla zdrowia i życia uznaje się średnie roczne stężenie benzo(a)pirenu na poziomie 1 ng/m3.

Benzo(a)piren występuje w smogu związanym z niską emisją, jest powiązany ze spalaniem węgla czy tworzyw sztucznych. Powstaje również w wyniku emisji zanieczyszczeń do środowiska pochodzącej z ruchu komunikacyjnego.

To substancja rakotwórcza, powodująca mutacje, jest jedną z przyczyn nowotworów płuc.

Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że średnie wartości roczne stężeń bezpieczne dla zdrowia i życia wynoszą < 10 µg/m3 dla PM2,5 (24-godzinne < 25 µg/m3) i < 20 µg/m3 (24-godzinne < 50 µg/m3) dla PM10.

Roczna ocena jakości powietrza w strefach, wykonywana co roku zgodnie z artykułem 89 ustawy Prawo ochrony środowiska, a ocena pięcioletnia w zgodzie z artykułem 88 ww. ustawy na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu prowadzenia rocznych ocen jakości powietrza w strefie.

W celu dalszego zapobiegania przed negatywnym wpływem na zdrowie ludzi i na środowisko zostały opracowywane przez samorządy województw uchwały w sprawach wprowadzania ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Uchwały przyjęte przez sejmiki województw, ostatnia w 2021 roku, dotyczą instalacji, w których następuje spalanie paliw stałych (o systemie monitorowania), w szczególności dla kotłów, kominków i pieców.

Uchwały wprowadzają zakaz stosowania w ww. instalacjach mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla, węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm, paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%.

Dopuszcza się do eksploatacji wyłącznie instalację, które spełniają wymagania określone w załączniku II do rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1189 z 28 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących kotłów na paliwo stałe lub wymagania załącznika II do rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z 24 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania ww. dyrektywy dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe (w przypadku możliwości przyłączenia do sieci gazowej lub ciepłowniczej do czasu zakończenia ich żywotności).

Większość uchwał zawiera zapisy o zakazie eksploatacji ww. instalacji w budynkach, jeśli istnieje możliwość przyłączenia się do sieci gazowej lub ciepłowniczej.

W czerwcu 2020 roku uchwałę w tej sprawie przyjął Sejmik Województwa Świętokrzyskiego.

Uchwała wprowadziła zakaz stosowania w ww. instalacjach mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla, węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm, paliw zawierających biomasę o wilgotności w stanie roboczym powyżej 20%; zacznie w tej strefie obowiązywać od lipca 2021 roku.

Ponadto ma ona na celu wykluczenie z eksploatacji instalacji, które nie spełniają wymogów w zakresie sprawności cieplnej i emisji zanieczyszczeń określonych dla klasy 3–5 wg normy PN-EN 303-5:2012; zaczną obowiązywać od 1 lipca 2023 r., a dla klasy 3 lub 4 spełniających wymagania ww. normy – od 1 lipca 2024 r., natomiast dla klasy 5 od 1 lipca 2026 r.

Podjęte działania mają za zadanie wyeliminowanie spalania w piecach, kominkach oraz kotłach paliw złej jakości, a w przyszłości całkowite wyeliminowanie używania tego typu instalacji.

Kontrole w zakresie spełniania uchwał będą prowadzić:

• straże gminne,
• upoważnieni pracownicy urzędów miast i gmin, przez wójta, burmistrza oraz prezydenta,
• funkcjonariusze Policji,
• inspektorzy nadzoru budowlanego,
• inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska.

W przypadku stwierdzenia naruszeń na właścicieli czy użytkowników będą nakładane grzywny od 20 zł do 5.000 zł (uprawnieni do wystawienia mandatów, na podstawie art. 334 Prawo ochrony środowiska. są inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska oraz Policja).

Podkreślić należy, że obiekty budowlane powinny być poddawane kontroli przez właściciela czy zarządcę co najmniej raz w roku (sprawdzenie stanu technicznego przewodów kominowych).

Analizując uchwały antysmogowe województw, można dojść do wniosku, że priorytetem jest przyłączenie instalacji do miejskich sieci ciepłowniczych lub wymiana ogrzewania na gazowe. Wymiana źródeł ciepła jedynie w zakresie poprawy klasy jakości kotła (klasa V i wymagania dyrektywy) jest tylko chwilowym rozwiązaniem (rzędu kilku lat), gdyż docelowo dąży się do wyeliminowania spalania paliwa stałego w instalacjach poniżej 1 MW (dotyczących gospodarstw domowych).