Inwazyjne gatunki obce w Polsce – raport NIK ujawnia problemy gmin

Inwazyjne gatunki obce w Polsce stanowią rosnące zagrożenie dla rodzimej różnorodności biologicznej, ekosystemów i bezpieczeństwa zdrowotnego. Pomimo obowiązujących przepisów, kontrola gatunków inwazyjnych nie jest skutecznie realizowana, co potwierdza najnowszy raport Najwyższej Izby Kontroli. Raport Najwyższej Izby Kontroli wskazuje, że wiele gmin w Polsce nie realizuje skutecznie obowiązków związanych z przeciwdziałaniem inwazyjnym gatunkom obcym (IGO).

Izba rekomenduje rozszerzenie uprawnień wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Proponowane zmiany zakładają możliwość podejmowania przez nich działań zaradczych na koszt zarządcy nieruchomości, jeśli ten nie zareaguje w ciągu 12 miesięcy od zgłoszenia.

NIK zwraca także uwagę na potrzebę wsparcia finansowego – realizacja działań ochronnych wymaga środków, którymi gminy często nie dysponują. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zostało wezwany do rozważenia dofinansowania zadań własnych gmin w zakresie przeciwdziałania IGO.

Jednym z najbardziej niebezpiecznych inwazyjnych gatunków obcych występujących w Polsce pozostaje barszcz Sosnowskiego. Roślina ta, oprócz negatywnego wpływu na ekosystemy, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi – kontakt ze skórą może powodować poparzenia drugiego i trzeciego stopnia. Audyt przeprowadzony przez NIK ujawnił jego obecność w sześciu gminach, w tym w bezpośrednim sąsiedztwie szkół, budynków mieszkalnych oraz dróg publicznych.

Zlecone przez NIK badania terenowe doprowadziły do identyfikacji aż 246 nowych stanowisk roślin inwazyjnych, które wcześniej nie były udokumentowane. Skala ich występowania oraz brak działań prewencyjnych wskazują na pilną potrzebę wzmocnienia mechanizmów monitoringu i szybkiego reagowania na poziomie lokalnym.

Zidentyfikowane przez NIK przypadki ukazują konieczność lepszego przygotowania samorządów do przeciwdziałania zagrożeniom ze strony gatunków inwazyjnych – zarówno poprzez doprecyzowanie obowiązków, jak i zapewnienie odpowiednich narzędzi oraz środków.

Inwazyjne gatunki obce w Polsce stanowią poważne i narastające zagrożenie dla ekosystemów, zdrowia publicznego i gospodarki. Raport Najwyższej Izby Kontroli ujawnia istotne braki w działaniach administracji lokalnej, podkreślając pilną potrzebę zmian legislacyjnych, rozszerzenia kompetencji samorządów oraz zapewnienia adekwatnego finansowania. Skuteczna walka z IGO wymaga nie tylko jednoznacznych przepisów i współpracy instytucjonalnej, ale przede wszystkim systematycznego monitoringu i natychmiastowych działań zaradczych.

Jak wskazuje Międzyrządowa Platforma ds. Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów, inwazyjne gatunki odpowiadają za 60% przypadków wymierania gatunków na świecie. Szybka identyfikacja i wczesna reakcja są kluczowe dla ograniczenia ich ekspansji. W Polsce nadal brakuje mechanizmów, które umożliwiałyby skuteczne przeciwdziałanie ich rozprzestrzenianiu się na poziomie lokalnym.