Czym jest Europejski Zielony Ład i co oznacza dla Polski

Zmiana klimatu i degradacja środowiska stanowią poważne zagrożenia nie tylko dla Europy, ale i dla całego świata. W odpowiedzi na te wyzwania Unia Europejska opracowała plan działania zatytułowany Europejski Zielony Ład (ang. European Green Deal). Jest to pakiet zintegrowanych inicjatyw politycznych obejmujących szeroki zakres dziedzin, takich jak: klimat,

• środowisko,
• energia,
• transport,
• przemysł,
• rolnictwo
• oraz zrównoważone finansowanie.

Celem tych działań jest wprowadzenie Unii Europejskiej na ścieżkę transformacji ekologicznej, mającej ostatecznie doprowadzić do osiągnięcia neutralności klimatycznej do roku 2050, w tym do zredukowania emisji gazów cieplarnianych do poziomu netto równego zeru.

Europejski Zielony Ład został zainicjowany przez Komisję Europejską w grudniu 2019 roku, a jego powstanie zostało odnotowane przez Radę Europejską podczas grudniowego posiedzenia.

Rozporządzenie o europejskim prawie klimatycznym przekształca polityczne ambicje dotyczące osiągnięcia neutralności klimatycznej do roku 2050 w zobowiązanie prawne dla Unii Europejskiej.

Główne działania przewidziane w Rozporządzeniu to:

• określenie tempa redukcji emisji do 2050 r., aby zapewnić przewidywalność przedsiębiorstwom, zainteresowanym stronom i obywatelom inwestycje w technologie niskoemisyjne.
• opracowanie systemu monitorowania i raportowania postępów w realizacji celu
• zapewnienie racjonalnej kosztowo i sprawiedliwej społecznie transformacji ekologicznej.

Zgodnie z w/w rozporządzeniem Europejski lad ma wprowadzić wiele korzyści na różnych szczeblach gospodarki ogólnie mówiąc w tym poprawa dobrostanu i zdrowia przyszłych pokoleń.

Korzyści Europejskiego Zielonego Ładu są następujące:

• czystsza energia i najnowsze ekologiczne innowacje technologiczne
• świeże powietrze, czysta woda, zdrowe gleby i różnorodność biologiczna
• zdrowa i przystępna cenowo żywność
• gospodarka odpadami o obiegu zamkniętym
• zrównoważony transport
• przyszłościowe miejsca pracy i umiejętności niezbędne do transformacji

Czystsza energia i innowacje ekologiczne

Europejski Zielony Ład ma na celu osiągnięcie neutralności klimatycznej Europy do roku 2050. Aby zamienić ten cel w prawnie wiążące zobowiązanie, KE zaproponowała Europejskie prawo o klimacie. W dokumencie tym określono nowy, bardziej ambitny cel w zakresie redukcji netto emisji gazów cieplarnianych – co najmniej 55 proc. do roku 2030.

Europejski Zielony Ład skupia się na trzech głównych założeniach dotyczących przejścia na czystą energię, co pomoże ograniczyć emisje gazów cieplarnianych i poprawić naszą jakość życia. Na te założenia składają się :

• zapewnienie przystępnych cenowo i bezpiecznych dostaw energii w UE;
• stworzenie w pełni zintegrowanego, wzajemnie połączonego i cyfrowego unijnego rynku energii;
• nadanie priorytetu efektywności energetycznej, poprawienie charakterystyki energetycznej budynków oraz rozwój sektora energetycznego opartego głównie na źródłach odnawialnych.

Strategia na rzecz bioróżnorodności

Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 ma na celu odbudowanie różnorodności biologicznej Europy do roku 2030. Realizacja tego planu przyniesie korzyści ludziom, klimatowi i całej planecie.

Działania określone w strategii obejmują:

• rozszerzenie chronionych obszarów lądowych i morskich w Europie
• odtwarzanie zdegradowanych ekosystemów poprzez ograniczenie stosowania i szkodliwości pestycydów
• promowania zrównoważonej gospodarki leśnej
• zapewniania zachęt finansowych dla właścicieli i zarządców lasów do stosowania praktyk przyjaznych dla środowiska

Państwa członkowskie uznały, że konieczne jest zwiększenie wysiłków na rzecz ochrony bioróżnorodności, zarówno poprzez bezpośrednie, jak i pośrednie działania. Zobowiązały się również do pełnego uwzględnienia celów związanych z bioróżnorodnością w innych sektorach, takich jak:

• rolnictwo,
• rybołówstwo
• i leśnictwo.

Zdrowa żywność przystępna cenowo

Zrównoważone systemy żywnościowe są kluczowym elementem łączącym zdrowie ludzi, społeczeństw i całej planety, dlatego stanowią istotny składnik Europejskiego Zielonego Ładu. Celem tego ładu jest nie tylko stymulowanie gospodarki, ale także poprawa stanu zdrowia ludzi, podniesienie jakości ich życia oraz ochrona przyrody.

Ta opracowana przez Komisję strategia ma pomóc UE osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. poprzez przestawienie obecnego systemu żywnościowego UE na model zrównoważony.

Priorytetem jest bezpieczeństwo żywnościowe, jednak strategia ma również:

• zapewnić w ramach możliwości planety wystarczającą podaż niedrogiej i pełnowartościowej żywności, realizując cele wspólnej polityki rolnej.
• zapewnić zrównoważoną produkcję żywności
• propagować bardziej zrównoważoną konsumpcję żywności i zdrowe odżywianie

Należy podkreślić, że zasadnicza część projektu "Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności" ma na celu przywrócenie ważnej roli przyrody oraz przekształcenie systemów żywnościowych w zdrowe i przyjazne środowisku. Budzi jednak kontrowersje wśród rolników , gdyż zakłada zmniejszenie do 2030 r. następujących rozwiązań:

• stosowania środków ochrony roślin o co najmniej 50%
• stosowania nawozów o co najmniej 20%
• straty składników pokarmowych o co najmniej 50%, bez ryzyka zmniejszenia żyzności gleby

Wdrożenie w życie gospodarki o obiegu zamkniętym

Oddzielenie wzrostu gospodarczego od wykorzystywania zasobów naturalnych oraz przejście na systemy produkcyjne i konsumpcyjne o obiegu zamkniętym są kluczowe dla osiągnięcia przez UE neutralności klimatycznej do roku 2050.

W marcu 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym. Zwróciła w nich uwagę na rolę gospodarki o obiegu zamkniętym w zapewnianiu ekologicznej odbudowy w tym szerokie stosowanie recyklingu na różnych szczeblach postępowania z produktem i odpadem.

Zrównoważony transport

Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem, planowane są zmiany w systemie handlu emisjami, które mają objąć nowe sektory, w tym transport. Zmiany  przewidują także ograniczenie liczby darmowych pozwoleń na emisje dla sektora lotniczego. Aby chronić konkurencyjność unijnej gospodarki, zaproponowano wprowadzenie podatku od importu emisji CO2. Realizacja tej propozycji może okazać się wyjątkowo trudna ze względu na problemy techniczne i złożoność polityki międzynarodowej.

Sprawiedliwa transformacja i rozwój rynku pracy

Osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. będzie dla niektórych państw członkowskich i regionów większym wyzwaniem niż dla innych. Na przykład część z nich jest zależna od paliw kopalnych lub wysokoemisyjnych gałęzi przemysłu, w których zatrudnienie znajduje wiele osób.

UE wprowadziła mechanizm sprawiedliwej transformacji, by finansowo i technicznie wesprzeć regiony, które w największym stopniu ucierpią w wyniku przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną. Obejmuje to między innymi:

• poszerzanie możliwości zatrudnienia i zmiany kwalifikacji
• inwestowanie w nowe zielone miejsca pracy, zrównoważony transport publiczny, łączność cyfrową i ekologiczną infrastrukturę energetyczną.

Od 2021 roku wiele kompetencji, które wcześniej znajdowały się na poziomie unijnym, w Brukseli, zostało przekazanych rządom państw członkowskich, w tym Polsce. To państwa członkowskie odpowiadają teraz za przygotowanie planów strategicznych, które uwzględniają kierunki wyznaczone przez Europejski Zielony Ład.

Dla Polski jest szansą na przejście na gospodarkę niskoemisyjną i odejście od gospodarki pochłaniającej nieodnawialne zasoby naturalne.

W Polsce proces zmniejszania emisyjności gospodarki koncentruje się na różnych obszarach, takich jak:

• system energetyczny,
• budownictwo,
• przemysł,
• transport,
• poprawa dostępu do czystszej, tańszej i bezpieczniejszej energii,
• przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym
• oraz wprowadzanie czystszych form transportu publicznego na poziomie lokalnym.

Co więcej, obok europejskiego prawa klimatycznego, integralnymi częściami Europejskiego Zielonego Ładu są:

• Fala renowacji budynków na potrzeby Europy,
• ekologizacja budynków,
• tworzenie nowych miejsc pracy
• oraz poprawa jakości życia.

Reasumując, Zielony Ład to ambitny projekt, który ma potencjał wprowadzić znaczące zmiany w całej Unii Europejskiej. Możliwe pozytywne następstwa tych zmian obejmują:

• poprawę stanu środowiska naturalnego,
• rozwój czystej energii
• rozwój nowych technologii.

Są to cele i wartości trudne do zakwestionowania. Jednak warto zastanowić się, czy realizacja Europejskiego Zielonego Ładu nie będzie odbywała się w oderwaniu od realiów gospodarczych. Chociaż wszyscy z pewnością pragniemy żyć w czystej Europie, rodzi się pytanie, czy wszystkie cele Zielonego Ładu są realistyczne do osiągnięcia. Miejmy nadzieję, że program ten spełni większość postawionych przed nim oczekiwań.