Do zadań własnych Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) należy m.in. kontrola podmiotów korzystających ze środowiska. Uprawnienia kontrolne WIOŚ dotyczą nie tylko przestrzegania przepisów ochrony środowiska i zapisów zawartych w decyzjach środowiskowych (duś), ale również magazynowania odpadów, monitoringu wizyjnego oraz dokumentacji elektronicznej w bazie BDO.
Kontrola WIOŚ może być bardzo szczegółowa i wielopłaszczyznowa. Od 2018 roku powstają w Polsce nowe jednostki laboratoryjne inspekcji, których zadaniem jest badanie jakości, składu i pochodzenia odpadów. Wzrasta również liczba samych inspektorów prowadzących terenowe kontrole gospodarowania odpadami. Działania te służą ułatwieniu prowadzenia planowych i pozaplanowych, tj. zapowiedzianych i niezapowiedzianych, postępowań kontrolnych w systemie całodobowym, 7 dni w tygodniu.
Inspektorzy prowadzą kontrole planowe na podstawie pisma powiadamiającego i planów kontroli oraz pozaplanowe przede wszystkim na wniosek organów administracji publicznej oraz jako interwencje. Kontrole interwencyjne występują w przypadku skarg, podejrzenia zanieczyszczenia środowiska, poważnej awarii bądź w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa, ewentualnie wykroczenia.
