Właściciel odpadu – kto ponosi odpowiedzialność za odpady
Właściciel odpadu to pojęcie, które w praktyce gospodarki odpadami zależy od wielu czynników – zarówno wśród przedsiębiorców, jak i osób prywatnych. Kto faktycznie ponosi odpowiedzialność za odpad: wytwórca, posiadacz, a może zarządca terenu? Wyjaśniamy, co oznacza bycie właścicielem odpadu, kiedy powstaje obowiązek jego zagospodarowania i jakie przepisy regulują te kwestie.
Z artykułu dowiesz się m.in.:
- kto ponosi odpowiedzialność za odpady w firmie,
- kiedy i na jakich zasadach można przekazać odpady innemu podmiotowi,
- jakie obowiązki ciążą na właścicielu gruntu, gdy odpady są porzucone,
- czy i kiedy można sprzedać odpady bez wpisu do BDO.
Zgodnie z art. 3 ust 1 ppk 6 odpadem jest każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany. W praktyce oznacza to, że odpadem może być niemal wszystko – od zużytej opony, przez pozostałości po remoncie, aż po odpady poprodukcyjne w fabryce.
Posiadacz odpadu a wytwórca- jakie są różnice
Jednym z najczęstszych błędów interpretacyjnych jest utożsamianie posiadacza odpadu z wytwórcą odpadu. Choć pojęcia te mogą się pokrywać, nie są synonimiczne. Posiadaczem odpadu może być zarówno właściciel, jak i dzierżawca, najemca, użytkownik wieczysty, a także każda inna osoba, która ma fizyczne władztwo nad odpadem.
Prawo wskazuje, że obowiązki w zakresie gospodarowania odpadami ciążą właśnie na posiadaczu, a niekoniecznie na wytwórcy odpadu w sensie cywilnoprawnym.
Wytwórcą odpadów jest każdy, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów) oraz każdy, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów.
Kiedy producent staje się właścicielem odpadu?
Producent wytwarzający odpad w ramach prowadzonej działalności (np. przedsiębiorstwo produkcyjne, warsztat samochodowy, szpital) automatycznie staje się jego posiadaczem, a co za tym idzie – odpowiada za jego prawidłowe zagospodarowanie. To oznacza m.in. konieczność przekazania odpadu uprawnionemu podmiotowi, prowadzenia ewidencji w bazie BDO, a w niektórych przypadkach – uzyskania odpowiednich zezwoleń na gospodarowanie odpadami.
Podmiot jest „uprawniony” wtedy, kiedy posiada wpis do bazy BDO
w odpowiednim dziale dla danego kodu odpadu i/lub wpis do rejestru działalności regulowanej. Dodatkowo powinien posiadać zezwolenie na zbieranie lub przetwarzanie odpadów. Podmiot transportujący odpady powinien mieć natomiast wpis do działu VII w bazie BDO dla danego kodu odpadu, który transportuje do odbiorcy odpadów.
Odpady komunalne – kto jest właścicielem?
W przypadku odpadów komunalnych generowanych przez mieszkańców, sytuacja wygląda nieco inaczej. Właściciel nieruchomości, na której powstają odpady (np. dom jednorodzinny, a także firma), ma obowiązek ich selektywnej zbiórki i przekazywania do odbioru przez gminę. Z chwilą odbioru przez gminnego operatora odpadu, odpowiedzialność i "władztwo" nad odpadem przechodzą na podmiot odbierający, pod warunkiem, że posiada on stosowne zezwolenia oraz wpisy do odpowiednich rejestrów.
Porzucone odpady – kto odpowiada?
Częstym problemem są porzucone odpady, np. w lasach, na terenach prywatnych lub w rowach przydrożnych. Pojawia się wtedy pytanie: kto jest ich właścicielem i kto ma je usunąć?
Jeśli odpad został porzucony na cudzym terenie, to – zgodnie z przepisami – obowiązek jego usunięcia spada na właściciela gruntu. Choć może się to wydawać niesprawiedliwe, prawo traktuje to jako konieczność zabezpieczenia środowiska przed szkodliwym działaniem odpadu. Właściciel może dochodzić roszczeń od sprawcy (jeśli zostanie ustalony), ale najpierw musi zadbać o usunięcie odpadu.
W przypadku odpadów porzuconych na terenach publicznych (np. miejskich, gminnych), obowiązek ich usunięcia spada na zarządcę terenu, zazwyczaj gminę.
Przekazanie odpadu – kiedy tracimy nad nim kontrolę?
Przekazując odpad firmie z zezwoleniami na zbieranie lub przetwarzanie odpadów oraz wpisami do właściwych rejestrów (np. BDO, rejestru działalności regulowanej), przekazujemy jednocześnie obowiązki i odpowiedzialność z nimi związaną.
Przekazanie odpadów powinno odbywać się po sporządzeniu dla transportującego oraz odbierającego – KPO w bazie BDO. Brak dokumentacji może skutkować tym, że w razie kontroli to pierwotny posiadacz (wytwórca odpadów) będzie odpowiadał za nieprawidłowe gospodarowanie odpadem – nawet jeśli „fizycznie” już się go pozbył. To, że samochód wyjechał poza ogrodzenie firmy, nie zwalnia wytwórcy z odpowiedzialności dopóty, dopóki odpady nie zostaną finalnie przekazane posiadaczowi odpadów posiadającemu odpowiednie zezwolenia i wpisy do rejestrów.
Zgodnie z art. 27 ust. 3 ustawy o odpadach, jeżeli wytwórca odpadów lub inny posiadacz odpadów przekazuje odpady następnemu posiadaczowi odpadów, który posiada decyzję na gospodarowanie odpadami albo posiada wpis do odpowiedniego rejestru, odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami, z chwilą ich przekazania, przechodzi na tego następnego posiadacza odpadów.
Przejmujący odpady musi zmienić status KPO na ZREALIZOWANE PRZEJĘCIE, wówczas wg organów kontrolnych jest to jednoznaczne z tym, że odpady trafiły do finalnego odbiorcy.
Czy właściciel odpadu może go sprzedać?
Tak, odpad może mieć wartość rynkową i może być sprzedawany, np. metale kolorowe, makulatura, zużyte akumulatory czy odpady drewniane. Może być także oddany komuś bezpłatnie. Bez względu na rodzaj przekazania konieczne jest zawsze odpowiednie udokumentowanie transakcji.
W przypadku sprzedaży bądź bezpłatnego przekazania odpadów innej firmie, należy się upewnić, że nabywca posiada zezwolenie na zbieranie lub przetwarzanie odpadów. Przekazanie musi tutaj nastąpić poprzez BDO.
Z obowiązku przekazania odpadów poprzez BDO zwolnione są te rodzaje i ilości odpadów, które zostały ujęte w rozporządzeniu w sprawie rodzajów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów (Dz.U. z 2024 r. poz. 1644).
Jeżeli chcemy przekazać odpady osobie fizycznej, np. pracownikowi firmy, to w takich sytuacjach możliwe jest przekazanie tylko określonych rodzajów i ilości odpadów. Odpady te zostały wskazane w rozporządzeniu w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (Dz.U. z 2016 r. poz. 93).
W tym akcie są wymienione dopuszczalne metody odzysku niektórych rodzajów odpadów, a także rodzaje i ilości odpadów, które można przekazywać osobom fizycznym, nieposiadającym wpisu do BDO ani żadnych zezwoleń na gospodarowanie odpadami. Jako dokument potwierdzający przekazanie odpadów w takiej sytuacji stosowane jest np. oświadczenie przejmującego odpady lub dokument WZ. Najczęściej w praktyce stosowane są oba ww. dokumenty.
