Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r. , poz. 870)

Rozporządzenie określa:
1) metody i zakres dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu;
2) wymagania dotyczące jakości pomiarów i innych metod oceny jakości powietrza, w tym modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu;
3) górne i dolne progi oszacowania dla niektórych substancji w powietrzu oraz dopuszczalną częstość ich przekraczania;
4) zakresy wymaganych pomiarów, z podziałem na pomiary ciągłe oraz wskaźnikowe;
5) kryteria lokalizacji punktów pomiarowych oraz wymagania dotyczące reprezentatywności stanowisk pomiarowych;
6) minimalną liczbę stałych stanowisk pomiarowych z uwzględnieniem źródeł emisji;
7) przypadki, gdy ocena jakości powietrza:
a) powinna być dokonywana metodami pomiarowymi,
b) może być dokonywana:
- przy zastosowaniu kombinacji metod pomiarowych i metod modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu,
- metodami modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu lub innymi metodami szacowania;
8) metodyki referencyjne;
9) wymagania dotyczące dokumentacji dotyczącej uzasadnienia lokalizacji punktów pomiarowych, w tym jej zakres;
10) kryteria kontroli poprawności danych dotyczących substancji w powietrzu w trakcie ich agregacji i obliczania parametrów statystycznych dla substancji w powietrzu;
11) zakres i cel prowadzenia pomiarów wspomagających ocenę jakości powietrza, w szczególności zakres prowadzenia analiz składu chemicznego pyłu.

1. Oceny poziomów substancji w powietrzu, o której mowa w art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, zwanej dalej „ustawą”, dokonuje się w strefach, o których mowa w art. 87 ust. 2 ustawy, zwanych dalej „strefami”, w odniesieniu do:
1) dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu powiększonych o margines tolerancji;
2) dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu;
3) docelowych poziomów substancji w powietrzu;
4) poziomów celów długoterminowych substancji w powietrzu.
2. Oceny poziomów substancji w powietrzu dokonuje się ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin.
3. Oceny poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi dokonuje się w zakresie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzenu i ozonu w powietrzu oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, w strefach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem:
1) terenów zamkniętych lub instalacji przemysłowych;
2) miejsc niezamieszkałych, do których obowiązuje zakaz wstępu;
3) jezdni dróg i pasów dzielących drogi, z wyjątkiem sytuacji, w której piesi mają dostęp do pasa dzielącego drogę.
4. Oceny poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę roślin dokonuje się w zakresie dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu w strefach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowiących pozostały obszar województwa niewchodzący w skład aglomeracji i miast, z wyłączeniem miejsc, o których mowa w ust. 3 pkt 1-3.

1. Metodami dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu są pomiary ciągłe, pomiary wskaźnikowe oraz metody szacowania, w tym modelowanie matematyczne transportu i przemian substancji w powietrzu.
2. Dla strefy, w której ocena jakości powietrza, zgodnie z art. 89 ustawy, była wykonana metodami innymi niż pomiary, gromadzi się:
1) opis czynności wykonywanych w związku z oceną jakości powietrza;
2) opis zastosowanych metod w ocenie jakości powietrza;
3) informacje o źródłach danych i informacje wykorzystane w ocenie jakości powietrza;
4) opis wyników oceny jakości powietrza wraz z niepewnością;
5) w przypadku strefy, w której stężenie substancji występujących w powietrzu przekracza poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe lub poziom celu długoterminowego - informacje o:
a) zasięgu terytorialnym każdego z obszarów przekroczeń,
b) długości drogi przebiegającej przez strefę - w przypadku przekroczeń spowodowanych oddziaływaniem komunikacji;
6) informacje dotyczące liczby ludności potencjalnie narażonej na działanie stężeń substancji występujących w powietrzu, przekraczających poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe i poziomy celów długoterminowych, ustanowione dla ochrony zdrowia ludzi.

Metody, o których mowa w § 3 ust. 1, spełniają wymagania dotyczące jakości pomiarów i innych metod oceny jakości powietrza i określa je załącznik nr 1 do rozporządzenia.

1. W celu zagwarantowania dokładności pomiarów i zgodności z wymaganiami dotyczącymi jakości pomiarów, o których mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia, należy spełnić następujące warunki:
1) wszystkie pomiary w zakresie oceny jakości powietrza, ustanowione na podstawie górnych i dolnych progów oszacowania, powinny mieć wykazaną spójność pomiarową, zgodnie z wymogami określonymi w normie PN-EN ISO/IEC 17025 „Ogólne wymagania dotyczące laboratoriów badawczych i wzorcujących”;
2) instytucje obsługujące sieci i poszczególne punkty pomiarowe powinny posiadać wdrożone systemy zapewniania i kontroli jakości, które gwarantują okresowe przeglądy zapewniające dokładność urządzeń pomiarowych, a także mają ustalone procedury zapewniania i kontroli jakości pomiarów w zakresie prowadzenia pomiarów, zbierania danych i przygotowywania sprawozdań;
3) krajowe laboratorium referencyjne do spraw jakości powietrza atmosferycznego, jako organizator porównań międzylaboratoryjnych i badań biegłości na szczeblu krajowym, powinno być akredytowane zgodnie z normą PN-EN ISO/ IEC 17043 „Ocena zgodności - Ogólne wymagania dotyczące badania biegłości” oraz normą PN-EN ISO/IEC 17025 „Ogólne wymagania dotyczące laboratoriów badawczych i wzorcujących” w zakresie metodyk referencyjnych dla pomiarów zanieczyszczenia powietrza: dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem azotu i tlenkami azotu, ołowiem, pyłem zawieszonym PM2,5 i pyłem zawieszonym PM10, benzenem, tlenkiem węgla i ozonem - przynajmniej w odniesieniu do tych zanieczyszczeń, dla których stężenia przekraczają dolny próg oszacowania;
4) urządzenia pomiarowe:
a) pracują w oparciu o metodyki referencyjne w zakresie pomiarów zanieczyszczenia powietrza: dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem azotu i tlenkami azotu, ołowiem, pyłem zawieszonym PM2,5 i pyłem zawieszonym PM10, benzenem, tlenkiem węgla i ozonem, określone w załączniku nr 7 do rozporządzenia,
b) spełniają wymagania dotyczące skuteczności w odniesieniu do warunków środowiskowych i lokalizacji charakterystycznych dla terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
5) jeżeli badania potwierdzające, że urządzenia pomiarowe spełniają wymagania określone w pkt 4, zostały wykonane w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, sprawozdania z tych badań muszą być wykonane przez laboratorium badawcze akredytowane w momencie wykonywania tych badań, zgodnie z normą EN ISO/IEC 17025, w zakresie przeprowadzanych badań;
6) spełnienie warunków, o których mowa w pkt 4 i 5, zostało potwierdzone przez krajowe laboratorium referencyjne do spraw jakości powietrza atmosferycznego;
7) potwierdzenie, o którym mowa w pkt 6, zostało udostępnione przez krajowe laboratorium referencyjne do spraw jakości powietrza atmosferycznego.
2. Dopuszcza się stosowanie metodyk innych niż referencyjne pod warunkiem wykazania, że metodyka taka daje równoważne wyniki w porównaniu z metodykami referencyjnymi.
3. W przypadku pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5, w celu wykazania odpowiedniego poziomu porównywalności danych metodyki równoważnej do metodyki referencyjnej, należy stosować normę PN-EN 16450:2017-05 „Powietrze atmosferyczne - Automatyczne systemy pomiarowe do pomiarów stężenia pyłu zawieszonego (PM10; PM2,5)”. Wyniki uzyskane za pomocą metodyki równoważnej do metodyki referencyjnej należy skorygować (wsteczna korekta), aby uzyskane wyniki były równoważne z tymi, które otrzymano za pomocą metodyki referencyjnej.

1. Górne i dolne progi oszacowania dla benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki, ozonu, tlenku węgla, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10 oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 oraz dopuszczalne częstości ich przekraczania na potrzeby ustalania metody oceny poziomów substancji w powietrzu określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.
2. Dolny lub górny próg oszacowania uznaje się za przekroczony w przypadku:
1) benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki, tlenku węgla, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu, benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, jeżeli podczas pięciu poprzednich lat był przekroczony w trzech lub więcej odrębnych latach;
2) ozonu, jeżeli podczas pięciu poprzednich lat był przekroczony przynajmniej w jednym roku.
3. W przypadku braku danych pomiarowych z okresu poprzednich pięciu lat do określenia, czy progi, o których mowa w ust. 2, zostały przekroczone, wykorzystuje się dane z krótszego okresu pomiarowego, jeżeli pomiary były prowadzone w czasie i w miejscach o najwyższych poziomach substancji w powietrzu, w połączeniu z wynikami inwentaryzacji emisji i modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu.
4. Dla strefy, której klasyfikacji, zgodnie z art. 88 ust. 2 ustawy, dokonuje się metodami innymi niż pomiary, gromadzi się:
1) opis czynności wykonywanych w związku z klasyfikacją;
2) opis zastosowanych metod przy dokonywaniu klasyfikacji;
3) informacje o źródłach danych i informacje wykorzystane przy dokonywaniu klasyfikacji;
4) opis wyników klasyfikacji wraz z niepewnością;
5) informacje o zasięgu terytorialnym każdego obszaru, na którym poziom substancji przekracza górny lub dolny próg oszacowania.

1. Kryteria lokalizacji punktów pomiarowych określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.
2. Przy ocenie poziomów substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin wykorzystuje się wyniki pomiarów z punktów pomiarowych substancji spełniających kryteria lokalizacji punktów pomiarowych.
3. Jakość powietrza atmosferycznego jest oceniana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem miejsc wymienionych w § 2 ust. 3, według kryteriów określonych w ust. 1 i 2 załącznika nr 3 do rozporządzenia. Przepisy ust. 1 i 2 załącznika nr 3 do rozporządzenia mają również zastosowanie w stopniu, w jakim jest możliwa identyfikacja poszczególnych miejsc, w których zostały określone stężenia danych zanieczyszczeń, w przypadku gdy jakość powietrza atmosferycznego jest oceniana za pomocą pomiarów wskaźnikowych lub modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu.

1. Minimalną liczbę stałych stanowisk pomiarowych:
1) do pomiarów poziomów benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10 i tlenku węgla w powietrzu oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10,
2) do pomiarów stężenia ozonu
- określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.
2. W przypadku pomiarów poziomów benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10 i tlenku węgla w powietrzu oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 minimalna liczba stałych stanowisk pomiarowych w strefach, w których są wymagane pomiary poziomów substancji w powietrzu, może być zmniejszona do 50% w stosunku do minimalnej liczby stanowisk pomiarowych w strefach określonej w załączniku nr 4 do rozporządzenia, jeżeli wyniki pomiarów są uzupełniane danymi uzyskanymi z innych metod, takich jak modelowanie matematyczne transportu i przemian substancji w powietrzu, inwentaryzacje emisji lub pomiary wskaźnikowe, pod warunkiem że dane te umożliwią dokonanie rzetelnej oceny poziomów substancji w powietrzu i zapewnią właściwą informację dla społeczeństwa.

1. Oceny jakości powietrza w strefach, w których poziom substancji przekracza górny próg oszacowania, dokonuje się na podstawie pomiarów ciągłych rozumianych jako pomiary automatyczne lub jako pomiary manualne prowadzone w sposób systematyczny, w stałych punktach pomiarowych, w których występowały wcześniej najwyższe stężenia substancji.
2. Przy dokonywaniu ocen, o których mowa w ust. 1, można dodatkowo wykorzystać metody modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu, którego wyniki powinny być poddane sprawdzeniu poprawności (walidacji) w oparciu o wyniki pomiarów ciągłych substancji w powietrzu.
3. Oceny jakości powietrza w strefach, w których poziom substancji nie przekracza górnego progu oszacowania, a przekracza dolny próg oszacowania, dokonuje się na podstawie pomiarów w stałych punktach pomiarowych w połączeniu z metodami szacowania, w tym metodą modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu, której wyniki powinny być poddane walidacji w oparciu o wyniki pomiarów ciągłych substancji w powietrzu.
4. Oceny jakości powietrza w strefach, w których poziom substancji nie przekracza dolnego progu oszacowania, można dokonać na podstawie modelowania matematycznego transportu i przemian substancji w powietrzu, innych metod szacowania lub pomiarów wskaźnikowych.
5. Pomiarów, o których mowa w ust. 1, 3 i 4, dokonuje się zgodnie z metodykami referencyjnymi, o których mowa w § 13.

1. Pomiary poziomów substancji, które przyczyniają się do tworzenia ozonu przyziemnego w powietrzu, obejmujące co najmniej tlenki azotu, tlenek węgla i lotne związki organiczne, prowadzi się w co najmniej jednym punkcie pomiarowym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Głównym celem pomiarów, o których mowa w ust. 1, jest analiza zmian stężeń prekursorów ozonu w czasie, sprawdzenie skuteczności strategii redukcji emisji, kontrola spójności inwentaryzacji emisji oraz pomoc w identyfikacji źródeł emisji do zaobserwowanych stężeń zanieczyszczeń. Celem dodatkowym jest lepsze zrozumienie procesów powstawania ozonu i rozprzestrzeniania się jego prekursorów, jak również zastosowanie modeli matematycznych transportu i przemian substancji w powietrzu, w tym modeli fotochemicznych.
3. Wykaz substancji, które przyczyniają się do tworzenia ozonu przyziemnego w powietrzu, określa załącznik nr 5 do rozporządzenia.

W celu określenia udziału benzo(a)pirenu w wielopierścieniowych węglowodorach aromatycznych obecnych w powietrzu, oprócz pomiarów benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, prowadzi się pomiary zawartości benzo(a)antracenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(j)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu, indeno(l,2,3-cd)pirenu, dibenzo(a,h)antracenu w pyle zawieszonym PM10 w jednym punkcie pomiarowym w obszarze tła miejskiego w województwie.

1. Pomiary:
1) składu chemicznego pyłu zawieszonego PM2,5 i pyłu zawieszonego PM10,
2) rtęci całkowitej w stanie gazowym,
3) depozycji całkowitej substancji rozumianej jako masa całkowita zanieczyszczeń, które przedostają się z atmosfery na powierzchnię ziemi na określonym obszarze w danym czasie
- wspomagające ocenę jakości powietrza, prowadzi się na obszarze tła regionalnego w co najmniej trzech punktach pomiarowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w oddaleniu od istotnych źródeł zanieczyszczeń.
2. Pomiary, o których mowa w ust. 1, mogą być w uzasadnionych przypadkach skoordynowane ze strategią monitorowania oraz programem pomiarów w ramach wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie (EMEP).
3. Pomiary, o których mowa w ust. 1, mogą być w uzasadnionych przypadkach prowadzone wspólnie z sąsiadującymi z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej państwami członkowskimi Unii Europejskiej, pod warunkiem że jeden punkt pomiarowy przypada na obszar 100 tysięcy km².
4. Zakres pomiarów, o których mowa w ust. 1, określa załącznik nr 6 do rozporządzenia.

Metodyki referencyjne określa załącznik nr 7 do rozporządzenia.

1. Przeglądu lokalizacji punktów pomiarowych pod kątem ich zgodności z kryteriami i warunkami określonymi w załącznikach nr 3 i 4 do rozporządzenia dokonuje się co najmniej raz na 2 lata.
2. Dokumentację dotyczącą uzasadnienia lokalizacji punktów pomiarowych, w tym jej zakres, określa załącznik nr 8 do rozporządzenia.

Kryteria kontroli poprawności danych dotyczących substancji w powietrzu w trakcie ich agregacji i obliczania parametrów statystycznych dla substancji określa załącznik nr 9 do rozporządzenia.

Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.